Leren omgaan met beperkende overtuigingen: hoe doe ik dat en waar start ik?

Beperkende of vastzittende (negatieve) overtuigingen weerhouden jou ervan het mooiste leven te leiden dat mogelijk is en kunnen gevoelens van machteloosheid oproepen. Het voelt alsof je, met deze overtuigingen, gevangen zit in je eigen gevangenis. De gedachte of overtuigingen blijven zich maar op de voorgrond melden. Je biedt weerstand, vecht ertegen, en maakt het daarmee eigenlijk alleen maar erger. Ook al is dat absoluut niet wat je wilt. Sterker nog: je wilt deze beperkende overtuigingen voor eens en altijd leren elimineren. Laten we daar samen dieper induiken.

Wat zijn beperkende overtuigingen?

Beperkende overtuigingen zijn diepgewortelde overtuigingen of vaste denkpatronen die iemand kan hebben over zichzelf, anderen, of de wereld om zich heen. Deze overtuigingen beïnvloeden je persoonlijke groei, het waarmaken van je menselijke potentie, en gezondheid op negatieve wijze. Hoewel deze overtuigingen vaak zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden, hebben we er het meeste last van in het heden. Beperkende overtuigingen ontstaan als gevolg van een complex samenspel tussen de levenservaringen die we opdoen, de percepties die we van deze levenservaringen hebben, en de emotionele lading die wij vervolgens aan die ervaringen koppelen. Ieder mens ondergaat een breed scala aan ervaringen gedurende zijn leven, variërend van positieve en ondersteunende tot uitdagende en moeilijke ervaringen. De manier waarop wij deze ervaringen en de wereld om ons heen waarnemen wordt beïnvloed door onze individuele filters: onze achtergrond, opvoeding, cultuur en persoonlijkheid. Op deze manier valt ook beter te verklaren waarom twee mensen mensen exact dezelfde gebeurtenis anders waarnemen op basis van hun unieke perspectieven. 

Hoe zit dat precies?

Onze emotionele reactie op een bepaalde ervaring bepaalt de emotionele lading die wij het geven. Positieve ervaringen kunnen resulteren in een positieve emotionele lading, terwijl negatieve ervaringen een negatieve lading kunnen creëren. Op basis van onze percepties en emotionele ladingen vormen we overtuigingen over situaties die we meemaken, onszelf, anderen en de wereld. Als een bepaalde ervaring negatieve emoties oproept, kunnen we geneigd zijn om beperkende overtuigingen te ontwikkelen, zoals: “ik ben niet goed genoeg” of: “anderen kunnen me niet vertrouwen.” Wanneer bepaalde overtuigingen eenmaal zijn gevormd, kunnen ze zich versterken door herhaling. Als soortgelijke ervaringen zich voordoen, worden de bestaande overtuigingen bevestigd en verankerd in ons denkpatroon. Beperkende overtuigingen leiden vaak tot zelfbevestigende cycli. Als iemand bijvoorbeeld gelooft dat ze altijd zullen falen, kunnen ze situaties vermijden die succes zouden kunnen brengen, waardoor het falen wordt bevestigd en de overtuiging verder wordt versterkt. Daar komt vaak ook de selffulfilling prophecy om de hoek kijken: een eigen voorspelling die direct of indirect leidt tot het uitkomen van die voorspelling.

Het is belangrijk om te erkennen dat het ontstaan van beperkende overtuigingen complex is en dat ze niet altijd gebaseerd zijn op objectieve realiteit. Het bewust worden van deze overtuigingen en het begrijpen van hun oorsprong is een eerste stap naar het doorbreken van zelfbeperkende patronen en het bevorderen van persoonlijke groei. Het proces van herkennen, uitdagen en vervangen van beperkende overtuigingen kan iemand helpen een positievere mindset te ontwikkelen.

Enkele voorbeelden van beperkende overtuigingen.

Beperkende of negatieve overtuigingen houden ons vaak klein. Deze zorgen ervoor dat wij uitdagingen, nieuwe situaties, moeilijke gesprekken of andere zaken niet aangaan. De reden hiervan ligt vastbesloten in ons vast gekaderde denkpatroon: ik wil het niet, ik kan het niet, ik begrijp het niet. Als je dit maar lang genoeg herhaalt ga je dit ook daadwerkelijk geloven. Het is eigenlijk een manier van zelfsabotage en vervroegde teleurstelling. Zodat wij onszelf daarna daadwerkelijk kunnen overtuigen van het ‘feit’ dat wij bepaalde nieuwe stappen niet kunnen zetten. Terwijl wij daar in realiteit nog niet écht een poging in hebben ondernomen. De befaamde: ‘Zie je wel dat het niet lukt’ reactie. Enkele voorbeelden van beperkende overtuigingen en de mogelijke impact op ons dagelijks leven:

“Ik ben niet goed genoeg.”

Impact: Dit kan leiden tot een gebrek aan zelfvertrouwen, terughoudendheid om nieuwe uitdagingen aan te gaan en het vermijden van kansen die groei zouden kunnen bevorderen.

“Ik zal altijd falen.”

Impact: Deze overtuiging kan leiden tot vermijdingsgedrag, angst voor het nemen van risico’s en het ontwijken van kansen om nieuwe vaardigheden te ontwikkelen.

“Anderen zullen me afwijzen als ik mezelf echt laat zien.”

Impact: Dit kan resulteren in het vermijden van authentiek gedrag, het constant bezig zijn met het voldoen aan verwachtingen van anderen en het beperken van oprechte relaties.

“Geluk is voor anderen, niet voor mij.”

Impact: Deze overtuiging kan leiden tot passiviteit, het niet nastreven van persoonlijke doelen en het accepteren van minder dan men verdient in verschillende aspecten van het leven.

“Verandering is eng en moet vermeden worden.”

Impact: Dit kan leiden tot stagnatie, het vasthouden aan comfortzones en het missen van kansen voor persoonlijke groei en ontwikkeling. Misschien is er wel iets wat je diep vanbinnen héél graag zou willen doen, maar weerhoudt de angst voor verandering je ervan om die stap te wagen. 

Wanneer je bovenstaande beperkende overtuigingen doorleest krijg je daar vast een bepaald gevoel of gedachte bij (Ja, dit komt bij zeer bekend voor!). Wellicht krijg je zelfs een gevoel van (ongewenste) herkenning (Dit komt mij heel bekend voor, maar ik wil dit helemaal niet!). Onthoud dat je absoluut niet de enige bent en dat het heel menselijk is om deze gedachte te hebben. Maar weet ook dat er mogelijkheden zijn om daar op een andere manier naartoe te kijken. Het is gewoonweg zonde om ons leven te leiden door negatieve overtuigingen die wij over onszelf hebben. Heb jij je ooit eigenlijk afgevraagd of de overtuigingen die jij hebt wel dé waarheid zijn? Heb jij voor jezelf bewezen of deze uitspraken over jezelf überhaupt kloppend zijn? Wat als jouw persoonlijke negatieve overtuiging gewoon iets is dat je in het verleden tegen jezelf uit gewoonte bent gaan uitspreken, en door jarenlange herhaling zo sterk en krachtig is geworden dat het lijkt alsof jij die overtuiging bent! Onthoud: Je bent je gedachte en overtuigingen niet. De vraag is: geloof jij dat? Geloof jij dat je andere overtuigingen kunt leren inzetten en bekrachtigen? en dat jij in staat kan zijn om te leren loslaten?

Of je nu denkt dat je het kunt, of je denkt dat je het niet kunt, je hebt gelijk, – Henry Ford.

Waarom het goed is om beperkende overtuigingen te leren ombuigen.

Stel je voor dat je de beperkende overtuiging: ‘ik ben het niet waard’ over jezelf hebt. Overal waar jij in gesprek gaat, of andere mensen zult ontmoeten, zal jij dit idee met je meedragen en als waarheid beschouwen. Met als gevolg dat jij je zult gedragen naar je zelfgestelde, beperkende, overtuiging. Daardoor zal jij je passief en afwachtend opstellen. Misschien dat je zelfs sneller geneigd bent om te gaan people pleasen, uit angst om het niet waard te zijn. Je stelt je niet meer authentiek op, omdat je het idee hebt dat je niet interessant genoeg bent. Het komt er eigenlijk op neer dat jij je bent gaan gedragen naar de overtuiging die je over jezelf hebt: en daarmee heb je ervoor gezorgd dat je voorspelling uit is gekomen (self fulfilling prophecy). Dit voorbeeld is op vele andere situaties toe te passen. Denk maar eens aan je eigen beperkende overtuigingen, en hoe jij je wellicht geheel onbewust je gedrag hebt leren aanpassen naar deze overtuiging.  

Wat geloof jij?

Het geloof dat je hebt speelt een cruciale rol in de overtuigingen die je leven domineren. Je bent wat je herhaaldelijk doet, en je gedraagt je naar wat je gelooft over jezelf. We zagen eerder al een mooie quote van Henry Ford voorbijkomen. Laten we de kracht van het geloof over jezelf nu anders demonstreren: 

1. Als je niet gelooft dat het onmogelijke kan gebeuren, dan heb je gelijk.
2. Als je het gevoel hebt dat je minder bent dan anderen, dan heb je gelijk.
3. Als je gelooft dat wat je hebt en hoe je bent opgevoed je ervan weerhoudt alles te krijgen waar je ooit van hebt gedroomd, dan heb je gelijk.
4. Als je gelooft dat je fouten niet ongedaan kunnen worden gemaakt, heb je gelijk.
5. Als je denkt dat dit het beste is dat je kunt krijgen, heb je gelijk.
6. Als je denkt dat iemand nooit zal veranderen of boven zijn gebrokenheid zal uitstijgen, heb je het mis!”

Zoals je kunt zien hebben overtuigingen dezelfde werking als de self fulfilling prophecy. Overtuigingen bepalen de manier waarop je jezelf en je leven beoordeelt. Het kan lastig zijn deze overtuigingen bij jezelf te (h)erkennen, als je je er niet bewust van bent. Dat is dan ook stap 1 voor het elimineren van beperkende overtuigingen volgens het stappenplan!

Stappenplan voor het elimineren van beperkende overtuigingen. 

Stap 1: Bewustwording.

Het eerste en cruciale aspect van het omgaan met beperkende overtuigingen is bewustwording. Neem de tijd om je eigen gedachten en overtuigingen te observeren. Identificeer de overtuigingen die je groei belemmeren of negatief beïnvloeden. Dit kan variëren van twijfel over jezelf, tot angst voor mislukking. Schrijf deze beperkende overtuigingen op en erken dat ze aanwezig zijn. 

• Welke belemmerende/beperkende overtuigingen ervaar ik momenteel in mijn leven?

Stap 2: Onderzoek en daag uit.

Eenmaal bewust van je beperkende overtuigingen kan je de tijd nemen om deze grondig te onderzoeken. Vraag jezelf af waar deze overtuigingen vandaan komen en welke gebeurtenissen of ervaringen hebben bijgedragen aan het ontstaan daarvan. Vervolgens daag je deze overtuigingen uit door jezelf af te vragen of ze echt waar zijn. Zoek naar bewijs dat zowel voor als tegen de overtuigingen spreekt. Vaak zul je ontdekken dat bepaalde overtuigingen gebaseerd zijn op onjuiste aannames. Neem vervolgens ook je eigen taalgebruik onder de loep. Je beperkende overtuiging zit hem er deels in dat jij je woorden aan het generaliseren bent. Stel dat jij gelooft dat je altijd onzeker bent. Ben jij ook echt altijd onzeker? Zijn er misschien momenten waarop dit niet of minder is? En wanneer deden die momenten zich voor? Wat was er toen concreet anders? Op deze manier kan je erachter komen dat er weldegelijk momenten zijn waarop jouw beperkende overtuiging niet of in mindere mate aanwezig was.

• Waar komen mijn belemmerende/beperkende overtuigingen vandaan?
• Welke activiteiten en of gebeurtenissen triggeren deze negatieve gedachtevorm?
• Zijn mijn (eigen) overtuigingen dé waarheid? Of ligt het genuanceerder? 
• Is wat ik denk echt zo? Of, maak ik het erger? (Generaliseren)

Stap 3: Herformuleer en vervang.

Na het uitdagen van beperkende overtuigingen, is het tijd om ze te herformuleren. Formuleer positieve en realistische tegenovergestelde overtuigingen. Bijvoorbeeld, als je gelooft dat je nooit goed genoeg zal zijn als mens, herformuleer dit dan naar: ‘ik ben het onvoorwaardelijk waard als mens’ Maak een lijst van je tegen hangende positieve overtuigingen en herhaal deze regelmatig. Visualiseer jezelf in situaties waarin deze positieve overtuigingen van toepassing zijn. Zie hieronder enkele voorbeelden van het ombuigen van beperkende naar helpende overtuigingen:

Beperkend:

• Ik kan dit niet aan
• Mensen vinden mij waardeloos
• Ik ben niet getalenteerd genoeg
• Ik ben niet interessant genoeg

Helpend:

• Ik blijf mijn best doen en vertrouw erop dat het uiteindelijk gaat lukken!
• Ik hoef niet leuk gevonden te worden door andere. Ik focus mij op het houden van mijzelf. 
• Ik heb passie voor wat ik doe en kan mijn talent laten groeien.
• Ik ben goed zoals ik ben

Vragen om jezelf te stellen.

• Vervang eventuele beperkende overtuigingen voor positieve, gewenste, overtuigingen van jezelf. 
• Vraag jezelf af welke overtuiging je over jezelf zou willen stimuleren en geloven? 
• Als ik mijn overtuiging omzet in een positieve: Op welke manier zou mijn leven dan veranderen? Wat kan mij dit allemaal opleveren?

Stap 4: Neem actie en bevestig.

De laatste stap is het omzetten van je nieuwe overtuigingen in actie. Stel doelen op basis van deze nieuwe overtuigingen en werk gestaag aan het bereiken ervan. Terwijl je vooruitgang boekt: vier kleine overwinningen en bevestig met enige regelmaat je nieuwe, positievere denkpatronen. Herinner jezelf eraan dat je in staat bent om beperkende overtuigingen te overwinnen, en dat ze vaak voortkomen uit een onbewust herhalend patroon. 

• Herhaal je nieuwe positieve geformuleerde overtuigingen en probeer jezelf wekelijks in kleine situaties te stoppen die deze overtuiging kunnen bevestigen. Focus je daarop. 

Conclusie

Beperkende overtuigingen zijn vastgeroeste denkpatronen die ons leven in negatieve zin beïnvloeden. Ze komen vaak voort door onze percepties van ervaringen die in het verleden hebben plaatsgevonden. Vaak komen deze overtuigingen voort uit onjuiste aannames of percepties van zaken. Deze beperkende overtuigingen dragen wij vervolgens mee als de absolute waarheid en blijven wij stimuleren. Door het vierstappenplan te volgen: bewustwording, onderzoeken en uitdagen, herformulering en vervanging, en ten slotte actie en bevestiging – kun je leren omgaan met beperkende overtuigingen en een positievere mindset ontwikkelen. Het is een proces dat tijd en consistentie vergt, maar het kan aanzienlijke positieve veranderingen in je leven teweegbrengen. Laat je niet te veel leiden door je negatieve gedachten. Kies er daarentegen bewust voor om je focus en aandacht te verschuiven naar het luisteren en ontwikkelen van positieve en krachtgevende gedachte. Geloof erin dat je verbeteringen kunt maken, en dat het mogelijk is om jezelf dusdanig te trainen dat je een ander perspectief leert omarmen die passend is voor jou! Heb je vragen en/of opmerkingen na het lezen van dit stuk? Of heb je behoefte om hier eens met iemand over te praten? Mail gerust naar info@krachtigemindset.nl