Beheers wat je kunt beheersen: 6 Stoïcijnse lessen.

Een van de stoïcijnse gedachtegoed is het leren beheersen van aspecten in het leven waar je wél invloed op hebt, en je daar volledig aan toe te wijden. Immers ligt daar je kracht: dat kleine beetje leren beïnvloeden.

Beheers wat je kunt beheersen verwijst naar het idee dat we onze energie en aandacht moeten richten op die aspecten van het leven waar we daadwerkelijk invloed op kunnen uitoefenen, terwijl we gelijktijdig leren omgaan met het accepteren van de dingen die buiten onze controle liggen. Het streven naar innerlijke rust en wijsheid staat centraal in deze benadering. De stoïcijnen waren hier meesters in.

Stoïcijnse levensfilosofie.

Het stoïcisme is een filosofische stroming die rond 300 v. Chr werd opgericht door Zeno van Citium, en groeide uiteindelijk uit tot een belangrijke filosofische stroming in het romeinse rijk. Wellicht dat je ooit gehoord hebt van namen als: Seneca, Epictetus en Marcus Aurelius. Grootheden binnen de stoïcijnse levensfilosofie. 

De stoïcijnse filosofen zagen wijsheid als de grootste deugd; uit deze wijsheid komen moed, zelfbeheersing, en rechtvaardigheid voort. De meest bekende stoïcijnse filosoof was een Romeinse keizer (Aurelius). In het boek meditations staan zijn persoonlijke notities en overpeinzingen van het leven beschreven. Het boek is een verzameling van zijn gedachten, reflecties en levensadviezen. De inhoud weerspiegelt de stoïcijnse filosofie, waarbij Aurelius regelmatig reflecteert op zelfbeheersing, de aard van de mensheid en de onvermijdelijkheid van de dood. Hij benadrukt het belang van innerlijke rust te midden van (externe) uitdagingen, en vertelt daarbij hoe men controle kan uitoefenen over de eigen reacties en gedachten. Zelfs in moeilijke omstandigheden. *Wil je meer lezen over Stoïcisme: dan raad ik je zeker aan om de volgende link te bekijken  https://denieuwestoa.nl/wat-is-het-stoicisme/

Kerngedachte.

De kerngedachte van het stoïcisme is tweedelig. Enerzijds heeft het individu controleerbare zaken, zoals: zijn emoties, gevoelens en handelingen. Anderzijds zijn er gebeurtenissen die buiten je vrije wil om kunnen gebeuren. Denk hierbij aan: weersomstandigheden, meningen/acties/reacties van andere én uitdagende levensomstandigheden. 

Volgens de stoïcijnen dient men zich niet negatief te laten veranderen door het tweede. Hun overtuiging: men moet en mag zich niet slecht voelen over zaken die men niet direct kan veranderen. Men dient ze te accepteren en zelfs te waarderen. Dat laatste heet ook wel amor fati: heb je lot lief.

Op het oog is het een acceptabele en simpele manier om door het leven te gaan, maar de praktijk is toch vaak net wat anders. Wij hebben allemaal onze verwachtingen ten aanzien van het leven. Als die verwachtingen niet uitkomen kan dat pijn doen. Voornamelijk als externe gebeurtenissen onze voorbestemde route ondermijnen. De stoïcijnen zagen dit als geen ander in. Maar zagen uiteindelijk ook in dat jij zelf de persoon bent die de keuze maakt hoeveel macht jij deze externe gebeurtenis geeft over jouw gemoedstoestand. Want als iets is geweest kan je het niet meer veranderen. Waarom zou jij er dan nog druk om maken of tegen vechten, in de wetenschap dat het veel energie kost en jij jezelf er extra meer peinigd. 

Klint simpel, maar daardoor niet persee gemakkelijk in de uitvoering. Het vraagt discipline en dagelijkse training om je mindset op deze manier in te richten. Ik deel hieronder een aantal principes van de stoïcijnse levensfilosofie die mij in ieder geval enorm helpen om enige mate van grip op het leven te ervaren.  

Kernprincipe 1: Focus op de zaken waar je controle over hebt.

‘’Je hebt de macht over jouw geest, niet over externe omstandigheden. Realiseer je dit en je vindt kracht. – Marcus Aurelius

Volgens de stoïcijnen behoort er maar één ding echt tot jouw ‘circle of control’: en dat is je geest (mindset). Op ieder moment van de dag kan iets, wat jij als heel prettig ervaart, je ontnomen worden. Je kunt ernstig lichamelijk ziek worden, fysiek beperkt raken door een ongelukkige omstandigheid, failliet raken, of ten onrechte worden behandeld. Te midden van deze zaken heb je één ding te beheren: je keuzes, je wil, je geest.

De stoijcijnen hebben zichzelf geleerd om in lastige tijden zoals onmacht en onrecht te concentreren op beheersbare aspecten. Dit zijn: je gedachte, levenshouding, en reactie op de gebeurtenissen die zich voordoen in je leven. 

Volgen Marcus Aurelius liggen de volgende zaken binnen jouw controle:

• • De oordelen en overtuigingen die jij hanteert.

• • Jouw persoonlijke reactie en zelfgekozen perceptie op (externe) gebeurtenissen.

• • Jouw persoonlijke verlangens & aversies in de wereld.

• • De deugdzaamheid & het karakter die jij hebt ontwikkeld 

• • Jouw persoonlijke levenshouding & perspectief.

Ook in de woorden van Viktor Frankl: Alles kan van een mens worden ontnomen, behalve zijn eigen houding om het leven tegemoet te treden. 

Les: Stuur en richt je focus aan op zaken die jij kunt beheersen, zoals enkele van bovenstaande. 

Kernprincipe 2: Aanvaard zaken waar je geen controle over hebt.

‘’Hoe meer waarde we hechten aan dingen buiten onze controle, hoe minder controle we hebben. – Epictetus

Epictetus, een Griekse filosoof, leerde dat we onderscheid moeten maken tussen wat binnen onze controle ligt (onze opvattingen, verlangens, aversies) en wat buiten onze controle ligt (externe gebeurtenissen, het gedrag van anderen). Hij adviseerde zijn volgelingen om zich te richten op het beheersen van hun eigen reacties en houdingen, in plaats van te proberen de wereld om hen heen te beheersen.

De stoïcijnen moedigen aan om zaken waar men geen controle over heeft te aanvaarden met een zekere innerlijke kalmte. Het accepteren van onveranderlijke situaties, zoals het verleden of gedrag van andere, is volgens hen essentieel voor ons emotioneel welzijn. Door onderscheid te maken tussen wat wel en niet beheersbaar is, kan je vervolgens de weloverwogen keuze maken om je aandacht voornamelijk te richten op beheersbare aspecten. 

Volgens Marcus Aurelius liggen de volgende zaken buiten jouw controle:

• • Externe gebeurtenissen

• • Acties van andere/keuzes die zij maken

• • Het verleden: hoe graag we het ook willen veranderen.

• • Toekomst: grotendeels van de uitkomst ligt buiten onze controle.

• • Lichamelijke & Fysieke gezondheid: veel is trainbaar, maar ook hier geldt dat je gezegend bent met een lijf dat gevrijwaard is van (ernstige) ziekte. 

• • Meningen van andere over ons als mens.

Les: Breng de zaken inkaart waar jij geen tot weinig invloed op hebt, en maak de vrijwillige keuze om je daar zo min mogelijk zorgen over te maken.  

Kernprincipe 3: Zie beproevingen als kansen voor groei.

‘Een edelsteen kan niet worden gepolijst zonder wrijving, noch kan een mens worden geperfectioneerd zonder beproevingen’ – Seneca.

Ieder mens zal vroeg of laat te maken krijgen met enige vorm van tegenslag. De stoïcijnen zagen beproevingen niet als obstakels, maar beschouwde ze als een oefenterrein om zichzelf te verbeteren. Elke omstandigheid die zich voordoet is een unieke kans om een bepaald eigenschap te kunnen verbeteren. De fysieke trainingen die je doet, de druk om deadlines te halen op je werk, de nieuwe uitdagende carrière stap, het (alleen) leven in een nieuwe stad, noodplannen voor je bedrijf op stellen. Elke dag is een dagelijkse strijd om verbetering te bereiken. Dat houdt nooit op. De ‘edelsteen’ ondergaat wrijving, polijst, en wordt uiteindelijk een lust voor het oog. Door de wrijving creëer je waarde. 

Les: Zie je persoonlijke ‘problemen’ als uitdagingen en ga actief opzoek naar mogelijke oplossingen en hulp indien nodig. 

Kernprincipe 4: Dagelijkse zelfreflectie en introspectie beheersen.

‘Jezelf kennen is het begin van wijsheid’ – Socrates. 

Zelfreflectie is een essentieel onderdeel van het stoïcisme. Het nemen van de tijd voor introspectie: het onderzoeken van je eigen gedachten, gevoelens en herinneringen helpen je bij het begrijpen van je eigen reacties, het verbeteren van deugdzaam gedrag, en het streven naar innerlijke vrede. Het zorgt voor een solide basisfundament waarop jij als mens kunt bouwen. En dat kan jij beheersen. Daar kan jij actief aandacht aan besteden: het beter leren kennen van jezelf.

Jezelf goed kennen betekent dat:

• • Jij inzicht hebt waar jouw persoonlijke valkuilen liggen als het bijvoorbeeld gaat om verslavingsgevoelig gedrag.

• • Jij inzicht hebt in jouw persoonlijke kernwaarden, en daardoor weet op welke gebieden jij je als mens focust.

• • Jij voor jezelf inzichtelijk hebt gemaakt op welke primitieve wijze jij reageert/omgaat met tegenslag; zodat je weet waar je extra scherp op moet letten indien vervelende situaties zich voordoen.

• • Jij weet wat jouw energie geeft als mens, zodat jij weet op welke verschillende manieren jij jouw persoonlijke gemoedstoestand positief kan onderhouden. 

Les: Pak regelmatig pen en papier en ga actief op onderzoek met jezelf. Wie hecht jij waarde aan als mens? Waar irriteer jij je aan bij andere? Wat vind je lastig? Wat gaat er goed? Wat zou je graag anders zien? 

Kernprincipe 5: Wees de beste versie van jezelf onder de huidige omstandigheden.

”Hoe lang ga je wachten voordat je het beste met jezelf voor hebt “– Epictetus.

Wat er zich ook afspeelt in je leven. Volgens de stoijcijnen beschik jij over de kracht om, wat er ook afspeelt in je leven, de best mogelijke versie van jezelf te zijn. 

Vaak zijn we geneigd om onszelf te verleiden met gedachtes dat het niet mogelijk is om ons leven op een bepaalde manier in te richten, omdat we nog niet aan zelfgestelde voorwaardes voldoen die onze eigenwaarde bevestigen. Ook dat is een zelfgekozen ‘framework’. Er bestaat immers geen jury die op landelijk niveau beslist welke eigenschappen of uiterlijke kenmerken jij MOET hebben alvorens jij het waard bent. 

Wat jij kan doen:

• • De persoonlijke focus verleggen op kansen, mogelijkheden en oplossingen (indien er uitdagingen/problemen afspelen).

• • Om hulp vragen wanneer jij niet lekker in je vel zit, en daar actief sturing in geven.

• • Leren om minder te vechten/ weerstand te bieden tegen zaken waar je nagenoeg geen controle over hebt. 

• • Gezonde gewoontes ontwikkelen: zoals optijd naar je bed gaan zonder telefoon, regelmatig bewegen, genoeg water drinken.

• • Iedere dag de meeste authentieke versie van jezelf naar buiten uitdragen.

• • Persoonlijke verzorging op orde hebben. 

Les: Kies er vrijwillig voor om, ongeacht je huidige omstandigheden, het beste beentje voor te hebben met jezelf.

Kernprincipe 6: Accepteer wat er is.

‘Probeer niet dat alles gebeurt zoals je zou willen, maar wens liever dat alles gebeurt zoals het werkelijk zal gebeuren – dan stroomt je leven goed. – Epictetus.

Het stoïcisme noemt dit de: ‘de kunst van het berusten – accepteren in plaats van vechten. Frederic Nietzsche gaat hier nog een stap in verder: Amor Fati: Liefde voor het lot. Houd van wat er gebeurt en doe alsof het precies is zoals je wilde. Dat is een slimme manier om teleurstelling te voorkomen, want niets is in strijd met je persoonlijke wensen. 

Voel dankbaarheid voor wat er ook is gebeurd. Hou ervan. Dat betekent ook. Accepteer je gevoelens, en verberg je er niet voor. We zijn mensen en emoties mogen er zijn. Waar de stoïcijnen echter op tegen zijn is dat wij onze emoties de overhand geven. En uiteindelijk potentieel in een slachtoffer rol kruipen.

Les: Laat los wat je niet langer dient, en accepteer wat er is. Hoe lastig ook. Dat geeft vrijheid, en vrijheid is kracht. Geef de best mogelijke twist aan je persoonlijk verhaal.

Bonus principe: ‘Wees een dankbaar mens’ 

Je hoeft niet aan bepaalde voorwaardes te voldoen om een dankbaar mens te zijn: dat is namelijk, geheel volgens de stoïcijnse principes, een vrijwillige keuze die je maakt. 

Een dankbaar mens uit zijn dankbaarheid door waardering te tonen voor de positieve aspecten van het leven, zich bewust te zijn van kleine vreugdemomenten en degenen om hem heen te erkennen. Hij uit zijn dankbaarheid in woorden en daden, waarbij hij regelmatig zijn dankbaarheid uitspreekt, anderen ondersteunt, en geniet van eenvoudige geneugten. Een dankbaar persoon reflecteert op positieve ervaringen, koestert relaties, en heeft een optimistische kijk op uitdagingen. Deze houding bevordert niet alleen zijn eigen welzijn, maar inspireert ook anderen, waardoor een positieve sfeer ontstaat in zowel persoonlijke als sociale contexten.

Wil je meer lezen over de kracht van dankbaarheid? https://www.krachtigemindset.nl/dankbaarheid-trainen/

Samenvatting.

Het stoicisme is een handig hulpmiddel als steunpilaar voor het leven en kent enkele vaste onderwerpen die steeds meer naar voren komen. De wereld is niet te voorspellen, en het leven is in constante verandering (Panta rhei). De natuur kent zijn eigen verloop, het leven is kort, en op de meeste zaken hebben wij weinig tot geen invloed. Met deze gegevens kunnen wij twee dingen doen. Ons richten op de verkeerde dingen, door onze ontevredenheid en ongelukkigheid te vergroten door te focussen op zaken die niet aan ons zijn. Haat, wrok, woede, frustraties koesteren over zaken waar wij geen of nauwelijks invloed op hebben. Of, wij maken de keuze om ons zoveel mogelijk te richten op datgene dat wél aan ons is. Te leren beheersen wat je kan beheersen. Zoals interne zaken: onze houding, emoties, meningen, en het ontwikkelen van de juiste karaktereigenschappen of deugden (Wijsheid, moed, rechtvaardigheid en zelfbeheersing). 

Leestips

Ryan Holiday:de dagelijkse stoïcijn- 366 meditaties over wijsheid, doorzettingsvermogen en de kunst van het leven.

“Ryan Holiday’s ‘De Dagelijkse Stoïcijn’ biedt dagelijkse meditaties geïnspireerd door stoïcijnse filosofie. Verdeeld over 366 dagen, belicht het boek de kernprincipes van stoïcisme, waaronder wijsheid, doorzettingsvermogen en de kunst van het leven. Elke meditatie biedt praktische wijsheid, reflecties op deugden en strategieën om emotionele veerkracht op te bouwen. Het boek nodigt lezers uit tot zelfreflectie, het beheersen van reacties op externe gebeurtenissen en het cultiveren van een kalme, doelgerichte levensstijl. Door dagelijkse doses stoïcijnse wijsheid bevordert het boek een mindset van veerkracht en bewuste groei, toepasbaar in het dagelijks leven.

Marcus Aurelius: Meditations.

“Marcus Aurelius’ ‘Meditations’ is een filosofisch werk dat de persoonlijke notities van de Romeinse keizer bevat. Geschreven als zelfreflectie, biedt het inzichten in stoïcijnse filosofie. Aurelius onderzoekt de aard van de mens, de vergankelijkheid van het leven en de deugden die leiden tot innerlijke rust. Hij deelt levensadviezen, benadrukt de beheersing van emoties en acceptatie van het lot. Het boek weerspiegelt zijn streven naar deugdzaam leiderschap te midden van politieke uitdagingen. ‘Meditations’ fungeert als tijdloze gids voor persoonlijke groei, morele integriteit en het omarmen van het heden, waarbij het stoïcijnse gedachtegoed centraal staat.”

https://www.bol.com/nl/nl/p/meditations/1001004002722057/?bltgh=jgQeDqd4LiP96Y4B579GoQ.2_18.19.ProductTitle

Mark Tuitert: Drive & Flow.

“Mark Tuitert’s boeken ‘Drive & Flow’ onthullen een persoonlijke ontdekkingsreis naar mentale veerkracht en optimale prestaties. Het boek ontleedt Tuitert’s eigen ervaringen als Olympisch kampioen en analyseert psychologische principes om ‘flow’ te bereiken. Tuitert deelt inzichten over motivatie, focus en de kunst van het vinden van je ‘drive’, waarin individuele vaardigheden en uitdagingen in perfecte harmonie samenkomen. Door praktische toepassing van stoïcijnse lessen, psychologie en zelfreflectie bieden de boeken waardevolle lessen voor sporters, maar ook voor iedereen die streeft naar persoonlijke groei en het ontgrendelen van hun volledige potentieel.”

https://www.bol.com/nl/nl/p/flow-de-stoicijnse-mindset-voor-een-rijkelijk-stromend-leven/9300000106519937/?bltgh=kezwyelcLR23XzO4B41MTw.2_13.14.ProductTitle

https://www.bol.com/nl/nl/p/drive-train-je-stoicijnse-mindset/9300000031570154/?bltgh=ov8nYsvH3GV5ltc90mdCDA.2_13.14.ProductTitle